Jak sobie radzić z chorobami serca?
Serce człowieka jest jak silnik pojazdu. Dzięki niemu możemy sprawnie funkcjonować. Jeśli działa bez zarzutu, wtedy cieszymy się dobrym zdrowiem. Funkcjonowanie naszych tkanek i innych narządów oraz układów zależy od jakości serca. Pełni ono rolę pompy zalewowo-tłoczącej, która odpowiada za prawidłowy przepływ krwi przez wiele narządów i tkanek ludzkiego organizmu. Znajduje się w centrum tzw. układu krwionośnego, na który składają się jeszcze żyły, tętnice oraz naczynia włosowate.
Serce umieszczone jest w klatce piersiowej w środku worka osierdziowego. Składa się z 4 jam, które podzielone są na dwie komory i tyleż samo przedsionków. Krew bez tlenu pompowana jest do przedsionka prawego przez żyłę główna górną oraz główną dolną. Dalej jest ona tłoczona przez komorę prawą do tętnicy płucnej, aby trafić do płuc. Natomiast w kolejnym etapie krew jest zbierana do przedsionka lewego poprzez cztery żyły płucne. Dalsza droga odbywa się w kierunku aorty, gdzie jest rozprowadzana po całym ludzkim organizmie.
Jaką rolę spełnia serce w organizmie ludzkim?
- Dostarcza utlenowaną krew do wszystkich komórek organizmu.
- Przekazuje tkankom i narządom poprzez krwioobieg witaminy oraz mikroelementy.
- Pompuje wraz z krwią hormony.
- Dostarcza poprzez krwioobieg odpowiedniei koniecznych do właściwego funkcjonowania organizmu substancje i składniki energetyczne.
- Pobiera krew, w której znajdują się szkodliwe i toksyczne substancje.
- Zajmuje się poborem krwi zanieczyszczonej dwutlenkiem węgla.
- Dzięki swojej pracy pomaga w pobieraniu tlenu i rozprowadzaniu go poprzez krwioobieg do tkanek, mięśni i narządów w całym organizmie.
- Wpływa na prawidłowe funkcjonowanie mózgu poprzez tłoczenie tam krwi z tlenem oraz substancjami odżywczymi.
Jakie są objawy, że z sercem dzieje się coś niedobrego?
Z informacji podanych wyżej wynika, że od jakości i właściwego funkcjonowania serca zależy zdrowie całego organizmu. Dobrze jest zatem profilaktycznie badać się i sprawdzać czy prawidłowo działa. Zwłaszcza osoby starsze powinny zwrócić na to szczególną uwagę. Lekarz, który zajmuje się chorobami serca to kardiolog. Po przekroczeniu czterdziestu lat warto jest profilaktycznie raz w roku udać się do niego na konsultację.
Również we własnym zakresie możemy monitorować pracę serca, poprzez określenie pulsu. Wystarczy przyłożyć dwa lub jeden palec na wewnętrznej stronie dłoni tuż przy nadgarstku lub na tętnicy przy krtani. Gdy wyczujemy puls, wtedy należy liczyć ilość uderzeń przez okres jednej minuty.
Prawidłowe wartości pulsu dla poszczególnych grup:
- dzieci - 100;
- młodzież - 85;
- dorośli - 70;
- osoby w podeszłym wieku – 60.
Jeśli mamy podwyższony lub dużo niższy puls, wtedy jest to jasny sygnał, że nie pracuje ono w sposób prawidłowy. Najlepiej w takiej sytuacji będzie, gdy udamy się po poradę do specjalisty.
Innym niepokojącym objawem jest ciągłe i szybkie męczenie się. Może ono być skutkiem nieodpowiedniego dotlenienia tkanek, a także niedostarczenia narządom właściwej dawki substancji energetycznych i odżywczych przez krwioobieg. Dzieje się tak, gdy serce pracuje w niewystarczający sposób. Jeśli nawet spokojny chód na niedużym dystansie wywołuje uczucie zmęczenia, a nawet pojawiają się problemy z oddychaniem i duszności, to takie zachowanie jest powodem do niepokoju.
Tak samo jest, kiedy serce zaczyna bić mocniej i w szybszym rytmie podczas odpoczynku, gdy organizm nie był poddany wysiłkowi fizycznemu. Jest to tzw. kołatanie serca. Taka sytuacja może nastąpić w sposób nagły i trwać nawet do trzech minut. Dodatkowo przy takiej akcji serca czasami pojawia się ból w okolicach klatki piersiowej. Często promieniuje aż do ramion i szyi. Takie objawy mogą występować razem z dusznościami. Jest to tzw. dusznica bolesna.
W przypadku niewłaściwej pracy serca krew nie jest w wystarczającej ilości pompowana do mózgu, przez co nie doprowadza tam potrzebnej ilości tlenu. Dochodzi wtedy do częstych zawrotów głowy, a nawet utraty przytomności. O uszkodzeniu tkanek, a właściwie mięśnia sercowego i jego niewłaściwym funkcjonowaniu mogą też świadczyć zmiany na ciele człowieka. Mogą zatem pojawiać się zasinienia np. na skórze, czy wargach, a nawet opuchlizna na klatce piersiowej, brzuchu oraz nogach.
Jakie mogą być schorzenia i choroby serca?
Serce jest doskonałym ,,urządzeniem", które zapewnia organizmowi właściwe funkcjonowanie. W ciągu minuty potrafi przepompować ok. 10000 litrów krwi przez sieć naczyń krwionośnych znajdujących się w ludzkim ciele. Jednak czasami serce szwankuje i wtedy człowiek zaczyna chorować, niedomagać i podupadać na zdrowiu. Źle funkcjonujący układ krążenia może doprowadzić nawet do śmierci. W Polsce dotyczy to 50% wszystkich zgonów. Nabyte choroby serca to:
Choroba niedokrwienna serca
Inaczej zwana chorobą wieńcową. Jest konsekwencją tego, że mięsień sercowy nie otrzymuje w wystarczającej ilości substancji odżywczych oraz tlenu. Takie przewlekłe niedotlenienie serca powoduje ból w okolicy mostka w przypadku podjęcia jakiegoś wysiłku fizycznego. Ostre zespoły wieńcowe mogą doprowadzić do niestabilnej dławicy piersiowej, czyli stanu przedzawałowego. Rozpoznanie choroby następuje podczas diagnozy lekarskiej. Stosuje się także różne badania takie jak EKG oraz echokardiografię. Dodatkowo lekarz może też zalecić wykonanie badania enzymów serca, jak też koronarografii, która polega na oglądzie tętnic poprzez wprowadzenie do nich specjalistycznego urządzenia cewnikującego. Czasami też wykonuje się tomografię na podstawie emisji pozytronowej. Choroba niedokrwienna serca często kończy się zawałem.
Zawał mięśnia sercowego
To inaczej martwica mięśnia sercowego. Jest spowodowana zamknięciem tętnicy wieńcowej przez którą krew powinna być dostarczana do serca. Taki stan niedokrwienia charakteryzuje się silnym i piekącym bólem za mostkiem. Często promieniuje on w kierunku żuchwy i lewego barku. Jest też odczuwalny pod łopatką i nadbrzuszem. Chory ma duszności, zawroty głowy i czuje się osłabiony. Do tego dochodzi kołatanie serca. Pacjent cierpi nie tylko fizycznie, ale również psychicznie. Czuje lęk przed śmiercią i ogólny niepokój.
Migotanie przedsionków
To zaburzenie rytmu serca, które w głównej mierze dotyczy osób po 65 roku życia. Przyczynami wystąpienia tej przypadłości są niewydolności serca. To konsekwencja długoletniej choroby niedokrwiennej serca jak też nadciśnienia tętniczego. U młodszych osób natomiast najczęstszą przyczyną występowania tego zaburzenia są wady zastawkowe. Migotanie przedsionków polega na tym, że są one pobudzone w sposób nieskoordynowany. Często temu zjawisku towarzyszy szybka akcja komór sercowych. Najczęściej pacjent nie odczuwa żadnych objawów, więc trudno jest od razu wykryć to zaburzenie. Rozpoznanie migotania przedsionków dokonuje się po wykonaniu badań EKG. Czasami jednak u niektórych pacjentów pojawiają się duszności, bolesność w okolicy klatki piersiowej, zawroty głowy oraz kołatanie serca.
Zaburzenia rytmu serca
To sytuacje podczas których skurcze mięśnia sercowego nie są regularne. Mogą mieć większą lub mniejszą częstotliwość niż wynosi normalny poziom. W przypadku, gdy liczba uderzeń serca na jedną minutę przekracza 100 impulsów, wtedy mamy do czynienia z tachykardią. Tak jest np. podczas intensywnego wysiłku fizycznego i to samo z siebie nie stanowi zagrożenia. Jednak, gdy w grę wchodzą arytmie, czyli nieprawidłowe zaburzenia rytmu serca, wtedy jest to niebezpieczne dla zdrowia i życia danej osoby. Natomiast bardzo wolny puls, poniżej 50 uderzeń serca na minutę określany jest mianem bradykardii. Czasami, żeby pobudzić serce do szybszej pracy wszczepia się rozrusznik. Pierwsze rozpoznanie arytmii następuje przy badaniu stetoskopem lub mierzeniu tętna. Natomiast, żeby prawidłowo i dokładnie ocenić kondycję serca potrzeba wykonać badanie EKG.
Nadciśnienie tętnicze
Jest chorobą związaną z układem krążenia. Uaktywnia się najczęściej wraz z wiekiem. W naczyniach krwionośnych na skutek uszkadzania się ścian dochodzi do podwyższania ciśnienia tętniczego krwi powyżej wartości 140/90 mmHg. Taka sytuacja może występować stale lub raz na jakiś czas. Nadciśnienie tętnicze pojawia się jednak nie tylko u osób starszych. Uszkodzenie ścian naczyń krwionośnych może także wystąpić, gdy dana osoba jest otyła, niezdrowo się odżywia, a także regularnie stosuje używki. Wykrycie nadciśnienia tętniczego nie jest łatwe, gdyż często przebiega bezobjawowo. O pojawieniu się tego schorzenia mogą świadczyć bóle i zawroty głowy, szybkie męczenie się, a także krwawienie z nosa.
Zapalenie mięśnia sercowego
To proces zapalny będący najczęściej skutkiem powikłań po infekcjach wirusowych, pasożytniczych, a także bakteryjnych np. przy zapaleniu płuc czy grypie. Choroba może też być wynikiem przyjmowania antybiotyków i innych leków, zatruciem toksynami oraz powikłaniem po nałogowym zażywaniu kokainy. Zapalenie mięśnia sercowego stanowi poważne zagrożenie dla życia pacjenta. Często dochodzi do uszkodzenia części mięśnia sercowego, co skutkuje niewydolnością serca i poważnymi konsekwencjami dla pacjenta. Czasami niezbędne staje się umieszczenie chorego w szpitalu i poddaniu stałej opiece lekarskiej.
Niewydolność serca
To zespół różnych objawów, które uniemożliwiają prawidłowe rozprowadzanie krwi do wszystkich tkanek organizmu. Dolegliwość ta jest spowodowana tym, że mięsień sercowy uległ uszkodzeniu i nie spełnia swoich funkcji we właściwy sposób. Niewydolność serca rozróżnia się na ostrą oraz przewlekłą. Objawami choroby są duszności, rzężenie w płucach, osłabienie i szybkie męczenie się przy najmniejszym wysiłku, nierówne lub bardzo szybkie bicie serca, nocne oddawanie moczu, spadek masy ciała lub nadmierne przybieranie na wadze, blady kolor na twarzy, zimne kończyny, nabrzmiałe żyły oraz występowanie bezdechu. Przyczynami niewydolności serca mogą być choroby takie jak: choroba niedokrwienna serca, kardiomopatia, choroby zastawkowe, a także powikłania np. po ciąży lub po przebytym zawale.
Choroba reumatyczna serca
Inaczej określana jako gorączka reumatyczna. Najpierw pacjent uskarża się na ostre zapalenie gardła. Jest ono skutkiem zakażenia paciorkowcem. W trakcie powikłań dochodzi do wystąpienia gorączki reumatycznej, która może wywołać stan zapalny serca. Objawia się on bólem za mostkiem i promieniuje ku szyi, lewemu barkowi oraz plecom. Dodatkowo pacjent ma duszności, a także przyspieszone bicie serca i uczucie zmęczenia oraz osłabienia. Dodatkowo pojawiają się obrzęki na nogach. Z powodu dotkliwego bólu chory często przebywa w pozycji leżącej. U ponad połowy osób cierpiących na gorączkę reumatyczną występuje także zapalenie wsierdzia oraz różne przykre dolegliwości sercowe.
Jak dbać o serce?
Dieta
To co spożywamy ma zasadniczy wpływ na kondycję naszego organizmu i jego narządów. Właściwa dieta może szkodzić naszemu ciału, jak też uzdrawiać je i utrzymywać w bardzo dobrej formie. Od tego co jemy będzie zależało nasze samopoczucie oraz tempo starzenia się organizmu.
Otyłość bardzo negatywnie odbija się na kondycji serca, dlatego żeby się nie przejadać najlepiej jest spożywać ok. 5 posiłków co 3 godziny. Dieta musi być odpowiednio zbilansowana, aby organizm nie odczuwał braków. Ważną kwestią jest więc ograniczenie spożywania soli, która może prowadzić do wystąpienia wielu schorzeń np. nadciśnienia tętniczego. Zamiast niej warto do przyprawiania potraw używać ziół. Przyczyną otyłości jest także cukier, który nie tylko wykorzystuje się do słodzenia napojów, ale można go znaleźć w słodyczach i ciastach. Spożywanie go oznacza dostarczanie organizmowi ,,pustych kalorii", co skutkuje nabywaniem dużych ilości tkanki tłuszczowej.
Bardzo pożyteczne i zdrowe jest jedzenie produktów zawierające nienasycone kwasy tłuszczowe, które działają przeciwmiażdżycowo i wpływają na poprawę funkcjonowania układu krążenia. Można je znaleźć w łososiu, makreli, migdałach, ziarnach słonecznika, siemieniu lnianym, kaszach i oleju lnianym. Warto też spożywać te produkty, które zawierają błonnik. Wpływa on na oczyszczanie organizmu z toksyn, a także hamuje procesy trawienne, przez co długo nie czujemy głodu. Można go znaleźć w kaszy jęczmiennej, mannej, ryżu brązowym, chrupkach kukurydzy, otrębach pszennych, płatkach żytnich, chlebie żytnim razowym, jeżynach, porzeczkach, malinach, fasolach, bobie oraz wiórkach kokosowych.
Warto także pamiętać o tym, aby produkty, które spożywamy zawierały witaminy A, C, E oraz z grupy B i minerały, takie jak wapń, żelazo oraz potas i magnez. Jeśli jadasz mięso, to tylko chude, czyli drobiowe i cielęcinę oraz tłuste ryby morskie. W twoim menu nie może też zabraknąć warzyw i owoców. Możesz je spożywać do każdego posiłku. Codziennie należy też wypijać ok. 2 litrów wody, żeby nie dopuścić do osłabienia organizmu. Najlepiej jeśli jest ona mineralizowana i niegazowana.
Aktywność fizyczna
Najkorzystniejsza dla twojego zdrowia będzie codzienna aktywność ruchowa. Najlepiej na powietrzu, bo wtedy możesz oddychać pełną piersią, przez co serce wydajniej pracuje. Dotlenisz w ten sposób nie tylko mięśnie, ale również mózg. Codzienna porcja ruchu jest równoznaczna ze spalaniem kalorii. Dzięki temu nawet w podeszłym wieku zachowasz sprawność i nie będziesz zbyt szybko przybierać na wadze. Wzmocnisz w ten sposób odporność, a układ krążenia będzie lepiej funkcjonował. Nie jest koniecznością narzucanie sobie zbyt dużego wysiłku. Wystarczy systematyczność.
Nawet szybki codzienny marsz do pracy lub półgodzinny spacer będzie bardzo dobrym rozwiązaniem. Warto także zaraz po przebudzeniu wykonać poranną gimnastykę i rozruszać wszystkie mięśnie. W wolnym czasie świetnie tez sprawdzi się jazda na rowerze, pływanie, sporty zespołowe oraz jogging. Każda pora roku jest dobra na aktywność ruchową. Jeżdżąc zimą na nartach wzmocnimy odporność i zahartujemy ciało. Jeśli jednak pogoda nie zachęca do wyjścia na powietrze, to poćwicz w domu np. z hantlami.
Używki
Jeśli ktoś pali papierosy, to najrozsądniej będzie całkowicie porzucić ten nałóg. Nikotyna działa destrukcyjnie na praktycznie wszystkie tkanki i narządy ludzkiego organizmu. Może doprowadzić do uszkodzenia układu krążenia i samego serca. Zaburza jego pracę i przyczynia się do powstania udaru mózgu, miażdżycy, nadciśnienia tętniczego, czy też choroby niedokrwiennej serca.
Przyjmowanie narkotyków oraz tzw. dopalaczy może wywołać zaburzenia rytmu serca. Przyspieszone bicie, arytmia, migotanie przedsionków, to są skutki używania tych substancji. Poza tym powodują wzrost ciśnienia krwi w tętnicach. Skutkiem tego może być trwała niewydolność serca i zaburzenie jego pracy. Bardzo łatwo wtedy o zawał, wylewy krwi do mózgu, a także zapalenie mięśnia sercowego.
Jeśli chodzi o alkohol, to jego nadmiar może mieć bardzo niekorzystny wpływ na serce i układ krążenia. Nie trzeba całkowicie z niego rezygnować, jednak należy zachować umiar i rozsądek. Przy zbyt dużej ilości wypijanych napojów alkoholowych może dojść do niepokojących zjawisk w naczyniach krwionośnych. Systematyczne wypijanie wysokoprocentowych trunków powoduje przyspieszone bicie serca i bolesność w jego okolicy. Natomiast od czasu do czasu wypijanie np. lampki czerwonego wina może korzystnie wpłynąć na nasze zdrowie. Zawarte w nim polifenole działają przeciwmiażdżycowo oraz wpływają na produkcję potrzebnego organizmowi ludzkiemu cholesterolu, czyli HDL.
Profilaktyka prozdrowotna
Badania
Wiele schorzeń i chorób serca nie daje od razu o sobie znać. Często rozwijają się bezobjawowo, przez co nie można ich zdiagnozować i zacząć leczyć. Ważne więc jest, abyśmy przynajmniej raz w roku udali się do lekarza, żeby sprawdzić, czy z naszym sercem jest wszystko w porządku. Dzieci i młodzież są poddawane badaniom regularnie i dzięki temu można dość łatwo określić kondycję serca. Również dorosłe osoby powinny o tym pamiętać.
Badanie osłuchowe pozwoli stwierdzić czy pojawiają się tzw. szmery skurczowe, które mogą wskazywać na wady w układzie sercowo - naczyniowym jak np. zwężenie ujść tętniczych oraz kardiomopatię przerostową. Podczas profilaktycznej wizyty u lekarza należy też opowiedzieć specjaliście o swoim samopoczuciu, czy zdarzają się nagłe omdlenia, częste osłabienia, duszności lub też ból w okolicach klatki piersiowej.
Takie informacje mogą być przyczynkiem do wykonania kolejnych bardziej szczegółowych badań. Należą do nich echokardiografia, czyli nieinwazyjne badanie, dzięki któremu można wykazać czy pacjent ma wady serca, oraz zdiagnozować działanie zastawek. Często też wykonuje się prześwietlenie klatki piersiowej(RTG), które to badanie pozwala na ocenę wielkości naszego serca oraz tętnicy głównej. Jest też w stanie zdiagnozować jakość i wydolność układu krążenia. Dodatkowo lekarz może zalecić wykonanie badania elektrokardiograficznego pozwalającego na stwierdzenie wady serca, jak też inwazyjnego cewnikowania jamy serca. To ostatnie wykonuje się tylko wtedy, gdy pozostałe opisane wyżej nie dają pełnych informacji na temat stanu pacjenta.
Odpoczynek
Mimo, że serce pracuje 24 godziny na dobę, to jednak też potrzebuje odpoczynku. Dlatego ważną kwestią jest, aby wysypiać się przez co najmniej 8 godzin dziennie. Warto też w ciągu dnia ucinać sobie krótką drzemkę. Niewyspanie i zmęczenie mogą być przyczyną złego funkcjonowania naszego najważniejszego organu. Sen i odpoczynek pozwolą sercu odpowiednio się zregenerować, po to żeby w niektórych momentach życia podołać wysiłkowi i zwiększonej pracy. Zmęczone narządy źle funkcjonują i nie spełniają właściwie swojej roli w organizmie ludzkim.
Osoby, które mają problem z zasypianiem i spędzają bezsenne noce mogą później cierpieć na niewydolność serca. Jeśli nie pracuje ono dobrze, to krew nie dotlenia tkanek w sposób dostateczny, a także nie dostarcza odpowiednich składników odżywczych. Z tego względu organizm gorzej funkcjonuje, choruje, pojawiają się różne dolegliwości co doprowadza organizm do degradacji.
Stres
Codzienne kłopoty, problemy i sytuacje stresowe w istotny sposób wpływają na kondycję naszego serca. Mogą przyczynić się do powstania choroby niedokrwiennej serca oraz zawału mięśnia sercowego. Stres towarzyszy nam stale, jednak czasami staje się wręcz nie do zniesienia, kiedy zaczynamy obawiać się różnych sytuacji, a lęk przed kolejną wywołuje paraliżujący strach. Przez to nasze narządy zaczynają źle funkcjonować, pojawiają się choroby, zachodzą zmiany w tkankach, co jest niekorzystne dla naszego zdrowia. Serce zaczyna gorzej pracować doprowadzając do wielu szkód. To może skończyć się różnymi chorobami, aż wreszcie zawałem. Dlatego warto zadbać o to, żeby we właściwy sposób ,,ładować wewnętrzne akumulatory", czyli dbać o swoje zdrowie psychiczne.
Przede wszystkim bądźmy gotowi na sytuacje stresowe. Dzięki temu nasz organizm nie przeżyje zbyt wielkiego szoku, gdy się pojawią. Bądźmy systematyczni, a wtedy unikniemy wielu kłopotliwych sytuacji. Z uśmiechem odnośmy się do innych osób i nie oceniajmy ich negatywnie. Starajmy się dobrze zaplanować czas, aby nie denerwować się, że się gdzieś spóźnimy. Słuchajmy dużo muzyki, czytajmy książki, przebywajmy w przyjaznym nam środowisku. Dobrym rozwiązaniem jest medytacja i odpoczynek w samotności, chociaż na krótki czas. Kiedy spokojnie wiele spraw przemyślimy, wtedy rozwiązanie problemów nasunie się samo.
To powinieneś wiedzieć
- Co roku w dniach 17-22 kwietnia w Polsce obchodzony jest Tydzień Dla Serca. Jest on poświęcony promowaniu zdrowego stylu życia, a także profilaktyce badania i monitorowania kondycji serca.
- Zdarza się, że pacjent z chorobą wieńcową nic o tym nie wie, gdyż nie ma żadnych objawów. Dopiero po wystąpieniu u nich zawału serca dowiadują się o niej.
- Kardiologia to dziedzina medycyny, która zajmuje się leczeniem wad, schorzeń i chorób serca, a także całego układu sercowo-naczyniowego.
- Waga serca kobiety wynosi ok. 220 g, natomiast mężczyzny ok. 300 g.
- Przed pięćdziesiątym rokiem życia zawał u kobiet jest najczęściej dużo groźniejszy niż u mężczyzn. Wywołuje większe spustoszenia i ma szerszy zasięg.
- Gdy serce działa zbyt wolno, wtedy z pomocą przychodzi umieszczenie w okolicach klatki piersiowej rozrusznika, który ma pobudzić jego pracę.
Jarosław Cieśla
Źródła:
- http://www.wbc.poznan.pl/Content/270951/index.pdf
- http://kpbc.ukw.edu.pl/Content/46277/02_Kubica.pdf
- http://sercedlaarytmii.pl/pliki/sda_7_krokow_dla_zdrowego_serca_1058949.pdf
- http://www.wbc.poznan.pl/Content/270951/index.pdf
- http://polki.pl/work/privateimages/sources/wieszjak/p/wieszjak.pl/_pdf/zadbaj_o_swoje_serce.pdf
- https://www.researchgate.net/profile/Przemyslaw_Guzik/publication/230875534_Zmiennosc_rytmu_serca_aspekty_techniczne/links/02e7e53110a2d3b9f8000000.pdf
Komentarzy: 2
Migi
11.03.2018W badaniach kontrolnych informacja o tętnie jest pomijana. Nawet nie wiem czy jest to badane.
A przecież puls życia się zmienia.
Są poglądy. że najważniejsze jest ciśnienie rozkurczowe i ono powinno być stabilne.
Przesyłam moc pozdrowień
Beata
14.02.2022Czternastego lutego Walentynki czyli święto zakochanych. Z czym Wam się to kojarzy? Z sercem? i słusznie bo to także Światowy Dzień Wiedzy o Wrodzonych Wadach Serca.
Zapraszamy do przeczytania artykułu na ten temat: https://bliskilekarz.pl/artykuly/43-14-lutego-swiatowy-dzien-wiedzy-o-wrodzonych-wadach-serca